تفاوت میلگرد و آرماتور چیست؟

 

میلگرد(Rebar) و آرماتور (Reinforcement Rebar) از جمله مصالحی هستند که در صنعت ساخت و ساز، به طور گسترده‌ای از آنها استفاده می‌شوند. اما می بینیم که اغلب این دو اصطلاح را به جای یکدیگر بکار می برند. استفاده درست از این اصطلاحات در کجاست؟ به عنوان مثال “خرید میلگرد” درست است یا “خرید آرماتور”؟ یا اینکه بگوییم “میلگردهای ستون” بهتر است و یا “آرماتورهای ستون”؟ در این مقاله به بررسی تفاوت‌هایی که در خصوصیات و کاربردهای میلگرد و آرماتور وجود دارد می‌پردازیم.

 

میلگرد چیست؟

برای آشنایی با فرق میلگرد و آرماتور ابتدا باید با میلگرد و ویژگی‌های آن آشنا شویم. میلگرد نوعی میله فولادی است که با قطرهای مختلفی تولید می‌شود. این میله های فلزی با استحکام بالا و بدون هیچگونه خمش و پیچش در ابعاد مختلف تولید و به بازار عرضه می‌شوند. میلگرد از ترکیب عناصری مانند فولاد، آهن و کربن و دیگر عناصر فلزی ساخته می شود و به دلیل خصوصیات مکانیکی و مقاومت فوق العاده ایی که دارد در بسیاری از صنایع از جمله ساختمان سازی، صنایع خورو سازی و دریایی بکار می رود. میلگرد به دو صورت ساده و آجدار تولید می شود.

کاربرد اصلی میلگردها در ساخت‌وساز در زمان بتن‌ریزی است. از آنجاییکه بتن‌ها دارای مقاومت فشاری بالایی هستند، اما مقاومت کششی ضعیفی دارند. به‌همین‌دلیل برای افزایش مقاومت سازه از میلگرد آجدار در داخل بتن استفاده می‌شود. دلیل این انتخاب نیز این است که علاوه بر مقاومت کششی بالا، ضریب انبساط حرارتی (Termal Expansion Coefficient) آن تقریبا با ضریب انبساط حرارتی بتن برابر است.

 

 

آرماتور چیست؟

مهم‌ترین نکته در درک تفاوت میلگرد و آرماتور این است که بدانید آرماتور شکل تغییریافته میلگرد است. برای ایجاد آرماتور، میلگردها را با توجه به کاربرد آن اندازه گیری کرده و برش می دهند. سپس عملیات خمکاری روی آنها صورت می گیرد. در نهایت به صورت شبکه‌ ایی و متصل به هم در سازه بتنی مورد استفاده قرار می گیرند و باعث افزایش نیروی کششی بتن می شوند. این شبکه دارای حالت حجمی است و بتن‌ریزی را روی آن انجام می گیرد. به فرآیند ساخت این شبکه‌ها نیز آرماتوربندی گفته می‌شود.

 

بیشتر بخوانید:  آرماتوربندی چیست؟

 

مقایسه میلگرد و آرماتور

جهت جلوگیری از به کار رفتن این دو واژه به جای یکدیگر و آگاهی از فرق میلگرد و آرماتور، سعی  کردیم در این مقاله تفاوت این مقاطع فولادی را بطور کامل برایتان شرح دهیم. در یک تعریف دیگر می‌توانیم میلگرد را نوعی میله یا پروفیل تو پُر معرفی کنیم که از جنس فولادهای کربنی ساخته می‌شود. سطح مقطع میلگرد نیز دایره‌ای است و در بازار به‌صورت شاخه‌ای در شاخه‌های معمولا به ‌طول ۱۲ متر به‌فروش می‌رسد. اما زمانی که میلگرد در آرماتوربندی استفاده می‌شود دیگر باید نام آرماتور را روی آن بگذاریم. در ادامه با تفاوت میلگرد و آرماتور از جنبه‌های مختلف آشنا می‌شویم.

• تفاوت در کاربرد

میلگردها علاوه بر استفاده در آرماتور، می‌توانند در فریم‌ها، بندها و دیوارچینی نیز به‌کار روند و نیازی به مقاومت بالا در برابر تنش‌های غیرمعمول نخواهد بود. بنابراین می‌توان آن‌ها را در حالت‌های عمودی و افقی در سازه قرار داد که در این حالت باید از اتصالاتی برای تثبیت مکان آن استفاده کرد. در چنین حالتی روی آنها بتن‌ریزی انجام می شود. آرماتورها برای تحمل فشار ناشی از بار سازه و اسکلت ساختمان به‌کار می‌روند. 

برخی از کاربردهای آرماتور عبارتند از:

• ساخت فونداسیون انواع ساختمان‌ها
• ساخت پل‌ها
• ساخت انبارها
• ساخت استخرهای بتنی
• مورد استفاده از ساختمان‌های بلندمرتبه
• مورد استفاده در ساخت مترو

• تفاوت در شکل ظاهر

یکی از موارد تفاوت میلگرد و آرماتور در شکل ظاهری و طرح است. میلگردها از نظر شکل ظاهری بصورت یک میله مستقیم و بدون پیج و خم در طرحهای مختلف تولید می‌شوند. سطح مقطع میلگردها دایره‌ای می باشد و دارای یک سری آج‌هایی رو بدنه شان هستند. آج روی میلگرد از انواع آجدار مارپیچ، آجدار جناغی، آجدار مرکب و … هستند. در حالیکه آرماتورها به اشکال هندسی مختلف تولید می‌شوند تا بتوانند به صورت متقاطع در سازه‌ها قرار بگیرند و استحکام بیشتری را به سازه‌ها اعطا کنند. در جدول زیر نیز می‌توانید برخی از مشخصات سه میلگرد استانداردهای A1، A2 و A3  را مشاهده کنید.

 

نوع میلگرد	جنس	شکل	مقاومت تسلیم	مقاومت کششی
A1	فولاد نرم	صاف	۲۴۰۰	۳۶۰۰
A2	فولاد نیمه نرم	آجدار مارپیچ	۳۴۰۰	۵۰۰۰
A3	فولاد خشک	آجدار جناقی	۴۰۰۰	۶۰۰۰

 

از انواع میلگرد متناسب با کاربرد برای ایجاد شبکه آرماتور استفاده می‌شود. نوع شبکه‌بندی بستگی به نقشه ساختمان و شکل سازه مورد نظر دارد. از این شبکه‌ها در ساخت بخش‌های مختلف ساختمان مانند سقف، دیوار و پارکینگ و نیز در ساخت استخر، سازه‌های پیش‌ساخته و … استفاده می‌شود. بنابراین شکل سازه بتنی، تعیین کننده شکل شبکه آرماتور است.

• تفاوت در مقاومت

آرماتورها دارای مقاومت بیشتری نسبت به میلگردها هستند. با اینکه میلگردها نیز مقاومت قابل‌قبولی دارند، اما در مقایسه با آرماتور به‌طورکلی کمتر مقاوم هستند.

• تفاوت در استفاده در سازه‌ها

بررسی تفاوت‌ میلگرد و آرماتور نشان‌دهنده آن است که آرماتورها عمدتا در سازه‌های بتن مسلح و استفاده‌های مشابه به‌کار می‌روند. درحالی‌که میلگردها بیشتر در سازه‌های فلزی و اتصالات فلزی استفاده می‌شوند.

• تفاوت در نحوه ساخت

نحوه ساخت نیز از دیگر موارد تفاوت میلگرد و آرماتور است. میلگردها در خطوط تولید میلگرد در کارخانه‌ها ساخته می‌شوند. برای ساخت آن‌ها ابتدا شمش‌های فولادی به محیط کوره منتقل می‌شوند. سپس این شمش‌ها تا دمای ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد حرارت می‌بینند. مرحله بعدی فرآیند نورد میلگرد است که آن‌ها را به شکل میله‌هایی بلند درمی‌آرود و در ادامه عبور آن‌ها از بین قفسه‌های نورد باعث تغییرات دیگری مانند افزایش طول و کاهش قطر می‌شود.

در مقابل آرماتورها در معمولا در محیط پروژه و یا در کارگاه‌ها ایجاد می‌شوند. برای ایجاد آرماتورها در اشکال مختلف و اتصال میلگردها از روش‌هایی مانند وصله مکانیکی، وصله پوششی، وصله جوشی تحت فشار با گاز، وصله جوشی با قوس الکتریکی و … استفاده می‌شود. از روش‌های برش میلگرد نیز می‌توان از برش با قیچی، برش سرد و گرم، برش با سنگ فرز و … نام برد.

• تفاوت در قیمت

با توجه به روش ساخت، آرماتورها معمولاً گران‌تر از میلگرد هستند. آرماتورها به دلیل ساختار پیچیده‌تر و استفاده از مقادیر بیشتری از فولاد در تولید، هزینه‌ بیشتری دارند. در عین حال که ساخت شبکه آرماتوری باعث افزایش هزینه فرایند آرماتوربندی می شود. اما قیمت میلگرد به دلیل سادگی ساختار ارزانتر است.

 

 

مزایای استفاده از میلگرد در ساخت و ساز

استفاده از میلگرد مزایای فراوانی برای ساختمان‌سازی و دیگر پروژه‌های عمرانی دارد. از مزایای میلگرد در این صنعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساختار ساده و استفاده آسان
• یکسان بودن تقریبی ضریب انبساط حرارتی آن با بتن
• مقاومت بالا در زمان حمل‌ونقل و ضربه
•  استفاده گسترده در سازه‌های بتنی
• ذخیره‌سازی
• هزینه‌ کمتر نسبت به آرماتور
•  در دسترس بودن و خرید آسانتر

با این حال میلگرد معایبی نیز دارد مانند:

• استحکام و مقاومت کمتر نسبت به آرماتور
• محدودیت در کاربردها با سازه‌های فلزی
• وزن بالا

مزایای استفاده از آرماتور در ساختمان سازی

تغییر شکل دادن میلگرد به آرماتور در فرآیند آرماتوربندی باعث افزایش مقاومت میلگرد می‌شود. زیرا شبکه‌های آرماتور، میلگردها را در سازه بتنی به‌طور مناسب پخش می‌کنند که باعث افزایش استحکام سازه می‌شود. با این حال آرماتور در ترکیب با بتن، وزن سازه را به‌مقدار زیادی افزایش می‌دهد و در برخی از مواقع ممکن است از گزینه‌های دیگری برای اسکلت ساختمان استفاده شود.

موارد زیر به عنوان مزایای آرماتور محسوب می شوند:

• استحکام و مقاومت بالا
• افزایش استحکام و ایمنی سازه‌ها

از معایب آرماتور نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هزینه‌ بیشتر نسبت به میلگرد
• نیاز به مهارت بیشتر در نصب و استفاده

 

 

 

جمع‌بندی

در این مقاله، تفاوت‌های میلگرد و آرماتور در استفاده، شکل و طرح، اندازه، قیمت، استحکام و مقاومت، و کاربردها بررسی شد. هرکدام از این مصالح دارای ویژگی‌ها و مزایا خود هستند و بسته به نیاز و شرایط پروژه، انتخاب می‌شوند.از انواع میلگردها و شبکه‌های آرماتور در بخش‌های مختلف ساختمان و نیز در ساخت سازه‌های دیگری مانند پل‌ها، استخرها، انبارها و … استفاده می‌شود. با این حال آگاهی از تفاوت میلگرد و آرماتور برای همه فعالان این صنعت ضروری است. 

 

 

 

سوالات متداول

 

 

 

1. آیا میلگرد و آرماتور می توانند همزمان در یک سازه استفاده شوند؟

بله، در سازه‌ها میلگرد و آرماتور همزمان بکار می‌روند و این بستگی به نوع سازه و نیاز‌های آن دارد.

2. آیا آرماتور به جای میلگرد قابل استفاده است؟

بله، آرماتور می‌تواند جایگزینی برای میلگرد باشد، اما با توجه به ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوت آن‌ها، انتخاب مناسب بستگی به نیاز و شرایط سازه دارد.

3. آیا میلگرد و آرماتور به جای یکدیگر استفاده می‌شوند؟

خیر، میلگرد و آرماتور تفاوت‌هایی در استفاده، شکل و طرح، اندازه، قیمت، استحکام و مقاومت، و کاربردها دارند.

4. آیا میلگرد و آرماتور در تقویت سازه‌ها از هم قابل جدا کردن هستند؟

بله، میلگرد و آرماتور به صورت جداگانه تقویت سازه‌ها را برعهده می‌گیرند. هرکدام وظیفه و نقش خود را در استحکام و پشتیبانی سازه دارند.

5. دلیل استفاده از آرماتور در سازه‌های بتنی چیست؟

چون بتن مقاومت کششی چندان زیادی ندارد  بنابراین استفاده از میلگرد در قالب شبکه‌های آرماتور، مقاومت کششی و همچنین مقاومت فشاری سازه بتنی افزایش می‌یابد.