میلگرد رکابی چیست و چه کاربردی در ساختمان سازی دارد؟

میلگرد رکابی یکی از اجزای حیاتی در آرماتوربندی سازه‌های بتنی است. این میلگردها به‌صورت افقی یا عمودی در بین شبکه میلگردهای طولی و عرضی قرار گرفته و نقشی اساسی در حفظ انسجام و تحمل باردر سازه های بتن ایفا می‌کنند. در مقاله حاضر برای پاسخ به این سؤال که میلگرد رکابی چیست به بررسی دقیق و جزئیات مربوط به میلگرد رکابی، از جمله تعریف، انواع، کاربردها، مشخصات فنی، نحوه‌ قرارگیری و نکات اجرایی آن می‌پردازیم.

میلگرد رکابی چیست ؟

میلگرد رکابی یک آرماتور U شکل است که به دور میلگردهای طولی و عرضی در اسکلت بتنی خم شده و آن‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند. این میلگردها با ایجاد قفسی از فولاد، از ترک خوردن و جدا شدن بتن در برابر نیروهای کششی و فشاری، به‌ویژه در هنگام زلزله، جلوگیری می‌کنند.

 

 

انواع میلگرد رکابی

میلگردهای رکابی بر اساس حالتشان به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند. میلگرد رکابی مستطیلی که به شکل ساده خم شده و در زوایای قائمه در بین میلگردهای طولی و عرضی قرار می‌گیرد؛ و میلگرد رکابی دایره‌ای که به‌صورت دایره یا بیضی خم شده و در اطراف ستون‌ها و مقاطع مدور استفاده می‌شود.

علاوه بر این، میلگردهای رکابی را می‌توان بر اساس نوع به دو دسته آجدار و ساده نیز طبقه‌بندی کرد. میلگردهای آجدار به‌دلیل اصطکاک بیشتر با بتن، چسبندگی بهتری داشته و در نتیجه مقاومت بیشتری در برابر لغزش و بیرون آمدن از بتن ایجاد می‌کنند. قیمت میلگرد آجدار بیشتر از ساده است.

انتخاب آرماتور رکابی بر اساس کارخانه تولیدکننده میلگرد نیز اولویت بندی می شود و به تبع قیمت آنها نیز متفاوت است. به عنوان مثال برخی صنعت کاران از میلگرد کارخانه آریان فولاد برای ساخت میلگرد رکابی استفاده می کنند. مهندسین و سازندگانی که قصد خرید میلگرد در انواع سایزهای مختلف را دارند می توانند با تماس با فروشگاه فولادی آسن و مشاوره رایگان کارشناسان فروش در سریع ترین زمان ممکن خرید خود را انجام دهند.

 

 

 

 

کاربرد میلگرد رکابی چیست؟

همانطور که در بخش قبل به‌طور خلاصه اشاره شد، میلگرد رکابی، نقش اساسی در تقویت و استحکام سازه‌های بتنی ایفا می‌کند. در ادامه به بررسی جزئی‌تر کاربردهای این المان حیاتی در بخش‌های مختلف سازه می‌پردازیم.

1-افزایش مقاومت کششی بتن

مهم‌ترین کاربرد میلگرد رکابی چیست؟ بتن در برابر نیروهای کششی بسیار ضعیف است و به تنهایی قادر به تحمل بارهای کششی وارده بر سازه نیست. میلگردهای رکابی با احاطه کردن بتن و تحمل این نیروها، از ترک خوردن و گسستگی آن جلوگیری می‌کنند. به‌عنوان مثال، در تیرها و دال‌ها، میلگردهای رکابی در جهت عمود بر میلگردهای طولی قرار گرفته و مانع از خم شدن و شکستن تیر یا دال در اثر نیروهای کششی (معمولاً از پایین) می‌شوند.

2-کنترل ابعاد ترک‌ها

حتی با وجود میلگردهای رکابی، ممکن است در اثر عوامل مختلفی مانند بارگذاری، نشست زمین یا تغییرات دمایی، ترک‌هایی در بتن ایجاد شود. میلگردهای رکابی با محدود کردن ابعاد و گسترش این ترک‌ها، از تبدیل شدن ترک‌های ریز به ترک‌های عمیق و خطرناک جلوگیری می‌کنند. این امر به حفظ انسجام و عملکرد سازه در بلندمدت کمک می‌کند.

3-شکل‌دهی به سازه

میلگردهای رکابی علاوه بر افزایش مقاومت و کنترل ترک‌ها، در شکل‌دهی به اجزای مختلف سازه بتنی نیز نقش دارند. به‌عنوان مثال، در ستون‌ها، میلگردهای رکابی به‌صورت عمودی و با فواصل معین قرار گرفته و به حفظ شکل هندسی ستون در برابر بارهای فشاری کمک می‌کنند. همچنین در گوشه‌ها و مقاطع تغییر شکل یافته سازه، از تراکم بیشتر میلگردهای رکابی برای افزایش مقاومت موضعی در برابر تنش‌های وارده استفاده می‌شود.

4-تقویت اتصالات

در محل اتصال بین اجزای مختلف سازه بتنی، مانند تیرها به ستون‌ها، از میلگردهای رکابی برای افزایش مقاومت و انتقال بار بین آن‌ها استفاده می‌شود. این میلگردها با ایجاد قفسی از فولاد در محل اتصال، از جداشدگی و لغزش اجزا و در نتیجه تخریب سازه جلوگیری می‌کنند.

5-کاربرد در دیوارهای بتنی

در دیوارهای بتنی نیز از میلگردهای رکابی برای افزایش مقاومت کششی و کنترل ترک‌ها استفاده می‌شود. میلگردهای رکابی به‌صورت افقی و عمودی در ضخامت دیوار قرار گرفته و از ترک خوردن و فرو ریختن دیوار در اثر بارهای وارده، به‌ویژه بارهای جانبی مانند باد و زلزله، جلوگیری می‌کنند.

6-کاربرد در فونداسیون

در فونداسیون سازه‌ها نیز از میلگردهای رکابی برای توزیع یکنواخت بار و افزایش مقاومت فونداسیون در برابر نیروهای فشاری و کششی استفاده می‌شود. میلگردهای رکابی در فونداسیون به‎صورت شبکه‌ای در زیر و بین بلوک‌های بتنی قرار گرفته و از ترک خوردن و نشست فونداسیون در بلندمدت جلوگیری می‌کنند.

7-کاربرد در ساخت مخازن و سازه‌های مدور

در ساخت مخازن و سازه‌های مدور، از میلگردهای رکابی دایره‌ای یا بیضی برای احاطه کردن و تقویت جداره‌های بتنی استفاده می‌شود. این میلگردها با ایجاد قفسی از فولاد، از ترک خوردن و نشت مخازن و همچنین از تغییر شکل و فرو ریختن سازه‌های مدور در اثر فشار سیالات یا بارهای وارده جلوگیری می‌کنند.

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، میلگردهای رکابی کاربردهای دیگری نیز دارند، از جمله:

•    تقویت لبه‌های دال‌ها: در لبه‌های دال‌ها، از میلگردهای رکابی به‌صورت متراکم برای افزایش مقاومت برشی و جلوگیری از ترک خوردن و خرد شدن لبه‌ها در اثر بارهای متمرکز و لرزش‌ها استفاده می‌شود.
•        ایجاد دیوارهای حائل: میلگردهای رکابی در ساخت دیوارهای حائل، برای تقویت دیوار و افزایش مقاومت آن در برابر فشار خاک کاربرد دارند.
•      ساخت مجسمه‌ها و سازه‌های هنری: در ساخت مجسمه‌ها، آلاچیق‌ها و سایر سازه‌های هنری نیز از میلگرد رکابی استفاده می‌شود.

 

 

مشخصات فنی میلگرد رکابی چیست؟

مشخصات فنی میلگرد رکابی شامل موارد زیر می‌شود. توجه داشته باشید که قبل از تهیه آرماتور رکابی بایداز قیمت روز میلگرد مطلع شوید. یکی از عوامل موثر بر قیمت میلگرد رکابی سایز میلگرد است. برای اطلاع از قیمت میلگرد در تمام سایزها به صفحه مربوطه در وب سایت آسن مراجعه کنید.

·         قطر: قطر میلگرد رکابی باید حداقل 6 میلی‌متر و حداکثر 32 میلی‌متر باشد. انتخاب قطر مناسب میلگرد رکابی به عوامل مختلفی مانند نوع سازه، ضخامت بتن و میزان بارگذاری بستگی دارد.

·         فاصله: فاصله بین میلگردهای رکابی باید کمتر یا مساوی 4 برابر قطر میلگرد باشد. این فاصله باید به گونه‌ای باشد که بتن به‌طور کامل بین میلگردها احاطه شده و به‌صورت یکنواخت در تمام نقاط سازه پخش شود.

·         پوشش بتنی: فاصله بین میلگردهای رکابی و سطح بتن باید حداقل 15 میلی‌متر باشد. این پوشش برای محافظت از میلگردها در برابر زنگ زدگی و خوردگی ناشی از عوامل محیطی ضروری است.

·         خم شدگی: میلگردهای رکابی باید به گونه‌ای انحنا داده شوند که زوایای خم آنها دقیق و مطابق با نقشه باشند. خم شدگی نامناسب می‌تواند باعث کاهش مقاومت و ایجاد تنش در میلگردها شود.

 

نحوه‌ قرارگیری میلگرد رکابی

میلگردهای رکابی باید به‌طور دقیق و مطابق با نقشه‌های اجرایی در محل خود قرار داده شوند. برای این منظور از روش‌های مختلفی مانند گره زدن، جوشکاری و استفاده از بست‌های مخصوص می‌توان استفاده کرد. این میلگردها باید در فواصل منظم و با توزیع یکنواخت در تمام نقاط سازه قرار داده شوند و محل تقاطع میلگردها باید کاملاً گره زده یا جوش داده شود تا از جدا شدن آن‌ها در اثر بارگذاری جلوگیری شود.

همچنین میلگردهای رکابی باید به‌طور کامل توسط بتن احاطه شوند و هیچ قسمتی از آن‌ها در معرض دید نباشد و قبل از بتن ریزی، باید از صحت و دقت قرارگیری میلگردهای رکابی مطمئن شد. علاوه بر نکات ذکر شده در اجرای میلگرد رکابی باید الزامات زیر نیز رعایت شود:

·         استفاده از میلگردهای تمیز و عاری از هرگونه زنگ زدگی، رنگ یا آلودگی

·         خم کردن میلگردها به‌صورت سرد و مطابق با نقشه‌های اجرایی

·         نظارت دقیق بر مراحل اجرایی و اطمینان از کیفیت کار

 

 قوانین آیین‌نامه بتن ایران (آبا) در مورد میلگرد رکابی چیست؟

آیین‌نامه بتن ایران (آبا) که توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تدوین شده است، مرجع اصلی برای طراحی و اجرای سازه‌های بتنی در ایران به شمار می‌رود. این آیین‌نامه الزامات و ضوابط مربوط به کلیه اجزای سازه بتنی، از جمله میلگردهای رکابی، را به‌طور کامل شرح می‌دهد. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین قوانین آبا در مورد میلگرد رکابی خواهیم پرداخت:

- حداقل قطر

طبق قوانین آبا، حداقل قطر میلگرد رکابی باید 6 میلی‌متر باشد. این قطر در تیرها، ستون‌ها، دیوارها و دال‌ها به ترتیب 8، 10، 6 و 6 میلی‌متر افزایش می‌یابد.

- حداکثر فاصله

حداکثر فاصله بین میلگردهای رکابی در تیرها، ستون‌ها، دیوارها و دال‌ها به ترتیب 25، 30، 15 و 15 سانتی‌متر است. این فواصل باید در محل‌هایی که تنش‌های برشی زیاد است، به نصف کاهش یابد.

- پوشش بتنی

حداقل پوشش بتنی برای میلگردهای رکابی در تیرها، ستون‌ها، دیوارها و دال‌ها به ترتیب 25، 30، 15 و 15 میلی‌متر است. این پوشش برای محافظت از میلگردها در برابر زنگ زدگی و خوردگی ناشی از عوامل محیطی ضروری است.

- خم کردن

خم کردن میلگردهای رکابی باید به‌صورت سرد و مطابق با نقشه‌های اجرایی انجام شود. خم کردن میلگردها با شعاع نامناسب می‌تواند باعث کاهش مقاومت و ایجاد تنش در آنها شود. برای مشاهده قیمت میلگرد

- جوشکاری

جوشکاری میلگردهای رکابی در شرایط خاص و با مجوز از مهندس ناظر مجاز است. برای جوشکاری میلگردها باید از الکترودهای مناسب و روش جوشکاری صحیح استفاده شود.

 

 

الزامات مربوط به میلگردهای رکابی در تیرها

در تیرها، میلگردهای رکابی باید در دو جهت عمود بر یکدیگر و با فواصل منظم قرار داده شوند. در ناحیه‌ای که تنش‌های برشی زیاد است، باید از میلگردهای رکابی عمودی و افقی متراکم‌تر استفاده شود.

الزامات مربوط به میلگردهای رکابی در ستون‌ها

در ستون‌ها، میلگردهای رکابی باید به‌صورت عمودی و با فواصل منظم در طول ستون قرار داده شوند. در ناحیه سر و پاشنه ستون، باید از میلگردهای رکابی متراکم‌تر استفاده شود.

الزامات مربوط به میلگردهای رکابی در دیوارها

در دیوارها، میلگردهای رکابی باید به‌صورت افقی و عمودی و با فواصل منظم در ضخامت دیوار قرار داده شوند. در محل‌هایی که تنش‌های برشی زیاد است، باید از میلگردهای رکابی متراکم‌تر استفاده شود.

الزامات مربوط به میلگردهای رکابی در دال‌ها

در دال‌ها، میلگردهای رکابی باید به‌صورت دو شبکه عمود بر یکدیگر و با فواصل منظم در ضخامت دال قرار داده شوند. در محل‌هایی که تنش‌های برشی زیاد است، باید از میلگردهای رکابی متراکم‌تر استفاده شود.

 

جمع‌بندی

در مقاله حاضر به این موضوع پرداختیم که میلگرد رکابی چیست؟ میلگرد رکابی یکی از اجزای حیاتی در آرماتوربندی سازه‌های بتنی است که نقش مهمی در افزایش مقاومت، شکل پذیری و دوام این سازه‌ها ایفا می‌کند.  با انتخاب نوع، قطر، فاصله و نحوه‌ی قرارگیری مناسب میلگردهای رکابی بر اساس محاسبات دقیق و اجرای اصولی آن و رعایت دقیق نکات و الزامات مربوط به نحوه‌ی قرارگیری و اجرای میلگرد رکابی، می‌توان از عملکرد مطلوب و ایمن سازه بتنی در برابر بارهای مختلف اطمینان حاصل کرد.

 

سوالات متداول

 

1. میلگرد رکابی چیست؟

میلگرد رکابی نوعی میلگرد فولادی است که به‌صورت افقی یا عمودی در بین شبکه میلگردهای طولی و عرضی در سازه‌های بتنی قرار می‌گیرد و وظایف متعددی از جمله افزایش مقاومت کششی بتن، کنترل ابعاد ترک‌ها، حفظ شکل هندسی سازه و تقویت اتصالات را بر عهده دارد.

 

2. چه تفاوتی بین میلگرد رکابی و میلگرد طولی و عرضی وجود دارد؟

میلگردهای طولی و عرضی برای تحمل بارهای کششی و فشاری در سازه بتنی طراحی شده‌اند، درحالی‌که میلگردهای رکابی وظایف دیگری مانند کنترل ترک‌ها و حفظ شکل هندسی سازه را نیز بر عهده دارند.

 

3. حداقل قطر میلگرد رکابی چقدر است؟

طبق آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، حداقل قطر میلگرد رکابی 6 میلی‌متر است.

 

4. حداکثر فاصله میلگرد رکابی چقدر است؟

حداکثر فاصله بین میلگردهای رکابی در تیرها، ستون‌ها، دیوارها و دال‌ها به ترتیب 25، 30، 15و 15 سانتی‌متر است.