اگر در امور ساختمان‌سازی فعال باشید حتماً اسم میلگرد ترمکس به‌ گوشتان خورده است. ما هر روز شاهد نوسانات قیمت میلگرد در بازار آهن هستیم اما مقاومت بالای این میلگرد در کنار قیمت معقول آن نسبت به آلیاژ‌های گران‌قیمت، این محصول صنعتی را تبدیل به یکی از رایج‌ترین مصالح ساختمانی در دنیا کرده است. میلگرد ترمکس با مقاومت ۵۰۰ نیوتن بر مترمربع، برای مقابله با نیرو‌های وارده به ساختمان بسیار مناسب هستند. این میلگرد‌ها در بازار ایران با نام ترمکس یا TMT شناخته می‌شوند که هر دو در اصل از یک فرایند تولید استفاده می‌کنند. حال در ادامه قصد معرفی کامل این محصول و روش تولید میلگرد ترمکس را داریم، پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

آنچه در این مطلب می خوانید:  نمایش 

میلگرد ترمکس چیست؟

ترمکس در واقع استاندارد ساخت نوعی میلگرد است که برای اولین‌بار در دهه ۸۰ میلادی توسط کشور آلمان اختراع و ثبت شد. با اینکه این محصول توسط آلمان ثبت شده است، اما بیشتر تولید آن امروزه در کشور هند انجام می‌شود.  شرکت H&K هند، هم‌اکنون بزرگ‌ترین تأمین‌کننده میلگرد ترمکس در دنیا است که مستقیماً تحت لیسانس ترمکس آلمان فعالیت می‌کند. روش تولید میلگرد ترمکس پس از سالیان آزمون خطا و استفاده از آلیاژ‌های پر‌هزینه‌تر برای ساخت مصالح بادوام اختراع شد.

ترمکس، میلگرد آجداری است که از فرایند ذوب کردن و سپس نورد شمش‌ فولاد تولید می‌شود. میلگرد‌ها پس از انجام فرایند نورد، توسط عبور از لوله‌های آب سرد به یه یک‌باره خنک‌ شده و این کار باعث ایجاد یک‌ لایه بسیار مقاوم روی سطح میلگرد می‌شود. فرایند سریع خنک‌کردن میلگرد دقیقاً همان چیزی است که وجه تمایز میلگرد ترمکس با دیگر میلگرد‌های آلیاژی در نظر گرفته می‌شود.

البته لازم به ذکر است که مقاومت پوسته سطحی میلگرد ترمکس با لایه داخلی خود متفاوت است. پوسته بالایی از مقاومت بالاتر و داخل میلگرد مقاومت کمتری به‌دست می‌آورند. این تفاوت مقاومت در پوسته‌ها مزایا و معایبی دارد، مهم‌ترین عیب آن مقاومت کمتر نسبت به میلگرد‌های آلیاژی و مزیت آن خاصیت چکش‌خواری بالای محصول است. این قابلیت چکش‌خواری، میلگرد ترمکس را به عنصر جدانشدنی برای آرماتوربندی ساختمان تبدیل کرده است. همچنین به دلیل انعطاف‌پذیری پوسته داخلی، میلگرد‌های ترمکس ضریب خستگی بسیار بالاتری دارند و می‌توانند در مقابل فشار‌ مستمر آسیب‌پذیری کمتری داشته باشند.

مقایسه میلگرد ترمکس و میلگرد آلیاژی

به‌طورکلی میلگردهای ترمکس نسبت به میلگرد‌های آلیاژی مقاومت کمتری دارند. اما هزینه تولید پایین آنها درکنار مقاومت قابل‌قبول، این میلگرد را به یکی از مصالح مطرح در کشور‌های اروپایی که از نظر زلزله‌خیز بودن سطح زمین در امان هستند تبدیل می‌کند.

میلگرد ترمکس در کشور‌هایی مانند ژاپن مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. زیرا این منطقه به‌شدت زلزله‌خیز است و استاندارد مصالح ساختمانی نیز در این کشور با دیگر نقاط جهان متفاوت است.

به‌ طور کلی دو نوع میلگرد آجدار در بازار مصالح ساختمانی وجود دارد: میلگرد‌های آلیاژی و میلگرد ترمکس. مهندسان بسته به نیاز ساختمان انتخاب می‌کنند که چه میلگردی بهترین گزینه به شمار می‌آید. امروزه در ایران هر دو نوع میلگرد آجدار ترمکس و آلیاژی به‌ صورت داخلی تولید شده و در بازار آهن‌آلات عرضه می‌شوند.

روش تولید میلگرد ترمکس چگونه است؟

میلگرد ترمکس به کمک روشی به نام QST ساخته می‌شود. ترجمه این عبارت خود آب‌دیده تعریف شده که به معنی سردشدن سریع لایه بیرونی به کمک عبور از لوله‌های آب است. پس از ذوب کردن فولاد، میلگرد‌ها وارد فرایند نورد می‌شوند. نورد به معنی شکل‌دهی فلزات، گرد کردن آنها و کاهش ضخامت فولاد خام و ذوب شده است. در واقع میلگرد در فرایند نورد به شکل میله‌ای خود درمی‌آید و در روش ترمکس بلافاصله پس از نورد خنک می‌شود.

سطح درونی و بیرونی میلگرد ترمکس به‌صورت مجزا خنک می‌شوند، سطح بیرونی بلافاصله و به‌سرعت خنک می شود؛ اما سطح داخلی آن رها می‌شود تا به‌صورت طبیعی گرمای خود را از دست دهد. در این صورت مقاومت‌ میلگرد به‌شدت افزایش می‌یابد و بدون اضافه‌ کردن آلیاژ‌های گران‌قیمت، به سطح استاندارد مقاومت جهانی می‌رسد. از همین رو استاندارد میلگرد ترمکس بسیار کم‌ هزینه‌تر از دیگر میلگرد‌های آلیاژی است.

مواد مورد استفاده در تولید میلگرد ترمکس

ماده اصلی تولید میلگرد ترمکس شمش فولاد است. البته درصد کمی از عناصر شیمایی نیز برای آلیاژ‌سازی و مقاومت بیشتر در آن استفاده می‌شود. این مواد شامل کربن، گوگرد، فسفر، سیلیسیوم، منگنز هستند.

اضافه‌ کردن کربن به میلگرد، علاوه بر افزایش مقاومت این محصول، قابلیت جوش‌پذیری آن را نیز بسیار بهبود می‌بخشد. درصد استفاده از این مواد بین ۰.۰۵ تا ۱.۵ درصد متغیر است.

ویژگی‌های میلگرد ترمکس

میلگرد ترمکس علاوه‌ بر صرفه اقتصادی و مقاومت مطلوب، ویژگی‌های دیگری دارد که به آنها اشاره می‌کنیم.

قابلیت جوشکاری

میزان جوش‌ پذیری فولاد نسبت به میزان کربنی که در تولید آن به‌کار رفته است مشخص می‌شود. هرچه سطح کربن بیشتر باشد، جوش‌پذیری آسان‌تر انجام می‌شود. میلگرد‌های ترمکس به دلیل مقاومت بالای لایه بیرونی و همچنین میزان کربن قابل‌ قبول، بسیار جوش‌پذیر است. قطعاً خاصیت جوش‌ پذیر بودن یکی از مهم‌ترین فاکتور‌ها برای ساخت سازه‌های ساختمانی است. میلگرد‌هایی که در آرماتوربندی استفاده می‌شوند، الزاماً باید خاصیت جوش‌پذیری داشته باشند تا بتوان مقاومت ستون‌های ساختمان را افزایش داد.

خاصیت چکش‌خواری

اگر از میلگرد برای آرماتوربندی استفاده می‌کنید، خاصیت چکش‌خوار بودن آن بسیار مورد اهمیت قرار می‌گیرد. چکش‌خواری به معنی این است که فلز یا فولاد در اثر برخورد ضربات چکش بدون اینکه شکسته شود، خم شده و تغییر شکل‌ دهد. میلگرد ترمکس باتوجه‌ به این که سطح داخلی آن مقاومت کمتری نسبت به سطح بیرونی دارد، بسیار چکش‌خوار است. اگرچه این ویژگی از مقاومت بالای آن کم نکرده و برعکس باعث افزایش کاربرد‌ پذیری در کنار مقاومت مطلوب شده است.

مقاومت خستگی بالا

مقاومت خستگی به معنی فشاری است به‌صورت مستمر به مصالح ساختمانی وارد می‌شود. برخی از مصالح ممکن است مقاومت خیلی بالایی در برابر نیروی وارده لحظه‌ای یا کوتاه‌ مدت داشته باشند، اما در صورت وجود نیروی مستمر به‌ مرور زمان مقاومت خود را ازدست‌ داده و آسیب‌پذیر شوند.

اما میلگرد ترمکس از مقاومت خستگی بالایی برخوردار است. این محصول به‌واسطه انعطاف‌پذیری سطح داخلی آن نسبت به فشار، می‌تواند مدت‌ طولانی‌تری تحت نیروی سنگین قرار گرفته و نسبت به آسیب مقاوم باشد.

مقاومت بالا در مقابل آتش

این میلگرد به دلیل سختی زیادی که در پوسته بالایی آن به وجود آمده است و همچنین استفاده کمتر از آلیاژ‌های دیگر در آن، نسبت به آتش مقاومت بیشتری از خود نشان داده است. این میلگرد‌ها دیر‌تر توسط گرما خاصیت مقاومتی خود را از دست می‌دهند.

مقاومت در برابر زنگ‌زدگی

میلگرد ترمکس در مقابل زنگ‌زدگی نیز مقاوم است. کربنی که در هنگام تولید به شمش فولاد اضافه می‌شود و همچنین سطح بالایی سخت آن، این محصول را نسبت به زنگ‌زدگی مقاوم کرده است.

انعطاف‌پذیری بالا

از آنجایی‌که سطح داخلی میلگرد دارای سختی کمتر است به انعطاف‌پذیری میلگرد افزوده است. این انعطاف‌پذیری می‌تواند در هنگام زلزله انرژی مضاعف را به کمک ستون‌ها به سطح زمین منتقل کند که امری حیاتی برای حفظ سلامت ساختمان است.

صرفه‌جویی در مصرف فولاد

استفاده از استاندارد تولید ترمکس باعث می‌شود تا ۱۷ درصد از فولاد کمتری در ساخت میلگرد استفاده شود. همین امر به کاهش قیمت این محصول کمک کرده است.

کاربرد میلگرد ترمکس در کجاست؟

یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های میلگرد ترمکس، استفاده در آرماتوربندی است. برای آرماتوربندی ستون‌های ساختمان دو عامل بسیار موردتوجه قرار می‌گیرد:

• قابلیت چکش‌خواری
• جوش‌پذیری آسان

میلگرد ترمکس هردو فاکتور را به‌خوبی ارائه می‌دهد. از طرف دیگر به دلیل خاصیت مقاومت بالا در برابر خستگی، میلگرد ترمکس بسیار موردتوجه در صنعت سد‌سازی است. ازآنجایی سد‌ها همواره در برابر فشار آب هستند. ضریب مقاومت خستگی بسیار پراهمیت است. از همین رو میلگرد ترمکس یکی از مصالح کلیدی برای سد‌‎سازی در نظر گرفته می‌‎شود.

به‌طورکلی از این نوع میلگرد در تمامی امور ساختمانی و سازه‌ای می‌توان استفاده کرد. بسته به شرایط خاص آن منطقه، میزان فرسایش و نشست زمین و مواردی از قبیل، مهندسان تصمیم می‌گیرند از چه مصالحی استفاده کنند. با این‌حال میگرد ترمکس تا حد بالایی پاسخگو نیاز مهندسان بوده و هست.

تفاوت میلگرد ترمکس با TMT در چیست؟

این دو محصول در عمل یکسان هستند. میلگرد TMT تا حد بالایی مشابه به استاندارد ترمکس تولید می‌شود؛ اما همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، ترمکس برند مخترع و لیسانس اصلی این محصول است که متعلق به کشور آلمان است. میلگرد TMT باوجوداینکه همان فرایند تولید را پیش می‌گیرد، اما تحت لیسانس مستقیم ترمکس آلمان نیست. درواقع میلگرد‌هایی که با این استاندارد در کشور ما تولید می‌شوند با نام TMT عرضه و شناخته می‌شوند. هرچند که نمونه‌های وارداتی از کشور هند نیز در صنایع کشور عرضه و استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

در این مطلب به طور کامل در مورد یکی از مهم‌ترین محصولات صنعتی و ساختمانی صحبت کردیم. میلگرد ترمکس اختراع کشور آلمان پس از سال‌ها تلاش و آزمون خطا بود که به دلیل هزینه ساخت‌ کمتر در کنار مقاومت بالا و قابل‌قبول، خیلی زود در بین کشور‌های اروپایی مطرح شد. امروزه در بیشتر نقاط دنیا برای ساخت سازه‌های ساختمانی، سد‌سازی احداث کارخانه‌های صنعتی از این نوع میلگرد استفاده می‌شود. اما اگر بخواهیم یک مورد از مهم‌ترین کاربرد آن را بیان کنیم، استفاده در آرماتوربندی ساختمان است.

جالب‌توجه است که در سال‌های اخیر تقاضا برای این نوع میلگرد شدیداً افزایش‌یافته به جز چندین کشور مانند ژاپن، در تمام دنیا مورداستفاده قرار می‌گیرد. هم‌اکنون کشور هند بزرگ‌ترین تولیدکننده میلگرد ترمکس در دنیاست که مستقیماً تحت لیسانس آلمان فعالیت می‌کند، با این‌حال این محصول در کشور ما ایران هم به‌صورت داخلی و کاملاً استاندارد تولید شده و همچنین کیفیت محصولات داخل چیزی کمتر نمونه هندی آن ندارد.