آهن‌کشی در آسانسور چیست؟ + مراحل اجرایی و نکات کلیدی

آهن‌کشی قلب سازه آسانسور است و اجرای درست آن موجب عملکرد درست، ایمنی و کیفیت نهایی سیستم می‌شود. منظور از آهن‌کشی همان اسکلت فلزی اصلی چاهک آسانسور است که همه تجهیزات مکانیکی و حرکتی آسانسور از جمله ریل‌های کابین، وزنه تعادل، درها و کابین روی آن نصب می‌شوند. این سازه فلزی باید کاملا تراز، شاقول و مقاوم باشد تا آسانسور بدون هیچ خطری کار کند.

آهن‌کشی آسانسور چیست و چه اهمیتی دارد؟

آهن‌کشی، یک مجموعه عملیات فلزکاری است که درون چاهک آسانسور انجام می‌شود تا چارچوبی پایدار و منظم برای نصب ریل‌ها و سایر قطعات فراهم شود. این چارچوب پایدار، معمولا از پروفیل‌های فولادی مثل قوطی، نبشی و ناودانی ساخته می‌شود که با جوشکاری یا پیچ و مهره به سازه ساختمان وصل می‌شوند.

 آهن‌کشی یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت آسانسور است که باید مورد توجه زیادی قرار بگیرد:

•         ایمنی آسانسور: همه بارهای حرکت، توقف و شتاب کابین از طریق آهن‌کشی به سازه ساختمان منتقل می‌شود. اگر آهن‌کشی، ضعیف باشد خطر لرزش یا سقوط وجود دارد.
•        حرکت یکنواخت کابین: ریل‌ها باید در یک راستا نصب شوند و هرگونه انحراف در آن باعث گیرکردن آسانسور یا تولید صدا می‌شود.
•     افزایش عمر مفید آسانسور: آهن‌کشی درست باعث توزیع یکنواخت فشار شده و قطعات مکانیکی دیرتر مستهلک می‌شوند.
•      مبنای اجرای مراحل بعدی: آهن‌کشی اولین مرحله است و مراحل بعدی مثل نصب ریل‌ها، موتورخانه و درب‌ها براساس آن انجام می‌شود. بنابراین هر خطایی در آهن‌کشی می‌تواند مراحل بعدی را هم به اشتباه ببرد.

اجزای اصلی سازه آهن‌کشی آسانسور

مهم است که اجزای اصلی آهن‌کشی آسانسور به گونه‌ای نصب شوند که چارچوبی امن برای ریل‌ها، کابین و وزنه باشند. اصلی‌ترین اجزای آهن‌کشی آسانسور موارد زیر هستند:

•          پایه یا شاسی زیرین: این قطعه که معمولا از جنس قوطی یا ناودانی ضخیم است، در پایین‌ترین قسمت چاهک نصب می‌شود و وزن کل سازه و نیروهای دینامیکی را به کف چاهک منتقل می‌کند.
•       ستون‌های عمودی یا ریل‌بر‌ها: این ستون‌ها که معمولا از پروفیل ساخته می‌شوند، چارچوب اصلی آسانسور هستند که از کف تا سقف چاهک امتداد دارند و ریل‌های کابین و وزنه تعادل به آن نصب می‌شود، پس مهم است که شاقول و در یک راستا باشند.
•        تیرک‌ها یا بادبندهای افقی: این تیرک‌ها بین ستون‌های عمودی نصب می‌شوند تا سازه در مقابل نیروهای جانبی مقاوم شود. در سازه‌های چندطبقه از بادبندهای مورب نیز استفاده می‌شود.
•      پلیت‌های ریل: پلیت‌ها صفحات فلزی ضخیمی هستند که روی ستون‌ها نصب می‌شوند تا ریل‌های کابین و وزنه روی آنها پیچ یا جوش شوند. پلیت‌ها باید با دقت میلی‌متری نصب شوند تا ریل‌ها در یک امتداد قرار بگیرند.
•            شاسی بالایی: این شاسی در بالاترین نقطه چاهک نصب شده و برای نصب قرقره‌ها، براکت‌ها و تجهیزات مکانیکی بالاسری استفاده می‌شود. شاسی بالایی نقش انتقال نیروهای وارده از سیم بکسل یا موتور به ستون‌ها را دارد.
•          تکیه‌گاه بین طبقات: این تکیه‌گاه برای پشتیبانی از تیرک‌های افقی یا ریل‌ها در فواصل زیاد بین طبقات استفاده می‌شود و جلوی لرزش و خم شدن ریل‌ها را می‌گیرد.
•          صفحات اتصال و مهارها: این صفحات در محل تماس بین سازه آهن‌کشی و دیواره چاهک یا تیرهای ساختمان نصب می‌شوند و وظیفه آنها انتقال نیرو از سازه آسانسور به سازه اصلی ساختمان است.
•          پوشش ضد زنگ و رنگ حفاظتی: بعد از اینکه جوشکاری و نصب تمام شد، برای جلوگیری از خوردگی در محیط‌های مرطوب مثل چاهک آسانسور، قطعات را زنگ‌زدایی می‌کنند و به آنها ضد زنگ یا رنگ می‌زنند.

موارد بالا اجزای اصلی در آهن‌کشی آسانسور هستند. اما آهن‌کشی آسانسور اجزای دیگری هم مثل براکت‌های نگهدارنده، نبشی‌های تقویتی، بریس‌های مورب، پلیت‌های اتصال موتورخانه، دستگیره‌ها و سکوهای سرویس، قاب درب قطعات، ریل‌های راهنمای کابین و وزنه تعادل و صفحه مهار نیز دارد.

 

مراحل اجرایی آهن‌کشی آسانسور

مراحل آهن‌کشی آسانسور 8 گام اصلی دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:

1.       آماده‌سازی محل و جانمایی شاسی زیرین: در این مرحله، قبل از هر کاری، کف چاهک آسانسور را تمیز و تراز می‌کنند و بتن نهایی را می‌ریزند. سپس محل دقیق ستون‌ها و مرکز چاهک را علامت می‌زنند و شاسی زیرین که از جنس نبشی یا قوطی فولادی ضخیم است، با صفحات پلیت یا رول بولت به کف چاهک محکم می‌شود. به این ترتیب، پایه‌ای مستحکم برای تحمل وزن کل سازه و انتقال بارها به کف ایجاد می‌شود.
2.            نصب ستون‌های عمودی یا ریل برها: ستون‌ها باید کاملا عمود بر سطح کف باشند و از روی شاسی زیرین به سمت بالا نصب شوند. در این مرحله از تراز لیزری یا شاقول فلزی استفاده می‌شود.
3.         نصب تیرک و بادبندهای افقی: تیرک‌های افقی در فواصل بین طبقات و بین ستون‌ها جوش یا پیچ می‌شوند. بادبندهای مورب مقاومت جانبی را افزایش می دهند تا جلوی لرزش و انحراف سازه گرفته شود.
4.        نصب پلیت‌های ریل: در این مرحله صفحات پلیت با اندازه و ضخامت مشخص روی ستون‌ها نصب می‌شود. این پلیت‌ها محل قرارگیری براکت‌های ریل‌های کابین و وزنه تعادل هستند.
5.       اجرای شاسی بالایی: شاسی بالایی که معمولا از قوطی سنگین یا تیرآهن ساخته می‌شود، در بالاترین نقطه چاهک قرار می‌گیرد و وظیفه آن نگهداری قرقره‌ها و نقاط مهار موتورخانه است.
6.       نصب تکیه‌گاه‌های بین طبقات: برای کاهش خمش و افزایش دقت در نصب ریل‌ها، پایه‌های کمکی یا قوطی‌های تقویتی، در مسیر ستون‌ها و بین طبقات نصب می‌شوند تا تیرک‌ها و پلیت‌ها را مهار کنند و جلوی لرزش و انحراف ریل‌ها در ارتفاع زیاد را بگیرد.
7.       نصب صفحات اتصال به سازه ساختمان: این صفحات با هدف انتقال نیروها از آهن‌کشی به دیواره چاهک در نقاط مشخص صفحات فلزی با رول بولت یا انکر مکانیکی متصل می‌شوند. در سازه‌های فلزی، این صفحات را به تیرهای اصلی جوش می‌دهند. به این ترتیب سازه آهن‌کشی به سازه اصلی ساختمان پیوند می‌خورد.
8.        رنگ‌آمیزی و پوشش ضدزنگ نهایی: بعد از تمام شدن جوشکاری و کنترل تراز بودن، همه سطوح با فرچه سیمی یا سندبلاست تمیز می‌شوند و یک لایه ضدزنگ اپوکسی یا روغنی روی آنها قرار می‌گیرد. هدف از این کار افزایش دوام سازه در برابر رطوبت و خوردگی است.

در نهایت باید موارد زیر بررسی و تایید شوند:

·         تراز و شاقولی بودن ستون‌ها

·         محل دقیق پلیت‌ها برای نصب ریل

·         کیفیت جوش‌ها و اتصالات

·         وضعیت رنگ و ضدزنگ‌ها

·         دریافت تاییدیه از نصاب آسانسور

 

انواع روشهای آهن‌کشی در آسانسور

آهن‌کشی چاه آسانسور با توجه به به نوع سازه ساختمان، نوع آسانسور و شرایط چاهک انجام می‌شود. اما به صورت کلی چهار روش اصلی دارد:

آهن‌کشی در سازه بتنی

در ساختمان‌های اداری و مسکونی که معمولا چاهک از بتن یا بلوک ساخته شده استفاده می‌شود. در این روش ستون‌ها و تیرک‌ها داخل چاهک اجرا شده و توسط پلیت و رول بولت به دیواره بتنی نصب می‌شوند تا بارها را به سازه اصلی ساختمان انتقال دهند.

در این روش باید محل کاشت پلیت‌ها یا انکرها، قبل از اجرا مشخص شده باشند و فاصله بین آنها دقیقا همان چیزی باشد که در نقشه نصب ریل آمده است.

آهن‌کشی به این روش استحکام بالایی دارد و فضایی کمی از چاهک را می گیرد. همچنین هزینه آن مقرون‌به‌صرفه است.

 

آهن‌کشی در سازه فلزی

در این روش، ساختمان اسکلت فلزی دارد و آهن‌کشی آسانسور به تیرها و ستون‌های اصلی ساختمان نظیر نبشی یا ورق‌های اتصال روی ستون‌های اصلی سازه، متصل می‌شود. برای اتصال از جوشکاری مستقیم یا پیچ و مهره صنعتی استفاده می‌شود.

در این روش برای جلوگیری از انتقال ارتعاش، از پدهای لاستیکی یا نئوپرن در محل‌های تماس به کار می‌رود و جوشکاری باید طبق دستورالعمل WPS انجام شود.

این روش، مستحکم‌ترین روش آهن‌کشی است و سرعت اجرای بالایی دارد، سازه آسانسور با اسکلت اصلی، همجنس و مستحکم است و نیاز به کاشت رول بولت در بتن، کمتر است.

 

آهن‌کشی خودایستا

اگر دیواره چاهک استحکام کافی نداشته باشد و از مصالحی مثل یونولیت و بلوک سفالی ساخته شده باشد، آهن‌کشی خود‌ایستا اجرا شده و کل اسکلت فلزی آسانسور به شکل یک سازه مستقل، درون چاهک ساخته می‌شود، به طوریکه به دیوارهای جانبی تکیه ندهد و فقط در کف و سقف مهار شود.

این روش در ساختمان‌هایی که چاهک ضعیف یا غیرباربر دارند و نیز هنگام نصب آسانسور در فضای داخلی یا نمای ساختمان کاربرد دارد.

این روش آهن‌کشی در همه ساختمان‌ها حتی ساختمان‌هایی که دیواره چاهک ندارند قابل اجراست. پس برای ساختمان‌های قدیمی یا بازسازی‌شده هم می‌توان از آن استفاده کرد. با این حال نیاز به دقت بیشتری در طراحی دارد تا جلوی لرزش و پیچش سازه گرفته شود. همچنین هزینه اجرای آن بالاست.

 

آهن‌کشی ترکیبی

در این روش، بخشی از سازه آسانسور، خودایستا است و بخش دیگر آن به دیوارها تکیه می‌کند. این روش معمولا در چاهک‌هایی استفاده می‌شود که بخشی از آنها دیواره بتنی دارند و بخشی، سبک هستند.

این نوع آهن‌کشی، مقرون‌به‌صرفه‌تر از روش تمام خودایستا است و در فضاهای نامنظم، انعطاف‌پذیری بالاتری دارد. اما در عین حال استحکام آن نسبت به سایر روش‌ها، کمی کمتر است.

 

نکات مهم در انجام آهن‌کشی آسانسور

در آهن‌کشی آسانسور چند نکته مهم وجود دارد که باید به آنها توجه شود:

•          تراز و شاقول ستون‌ها، دقیق باشد، چراکه کوچک‌ترین انحرافی باعث لرزش یا گیر کردن کابین می‌شود.
•         اتصالات، محکم و جوش‌ها باکیفیت باشند و پس از اتمام کار، کنترل چشمی یا تست جوش انجام شود.
•          پلیت‌ها و براکت‌های ریل باید طبق نقشه و با تلورانس 2 میلی‌متر نصب شوند تا ریل‌ها کاملا در یک راستا قرار بگیرند.
•          از پروفیل مناسب و مقاوم استفاده شود مثلا از قوطی یا نوادانی با ضخامت ۸×۸ یا ۱۰×۱۰سانتی‌متر، تا سازه در برابر بار و لرزش، مقاوم بماند.
•          ستون‌ها و تیرک‌ها باید در فواصل منظم به دیوار یا اسکلت ساختمان متصل شوند تا جلوی تاب برداشتن آنها گرفته شود.
•          همه سطوح فلزی باید زنگ‌زدایی شده یا پوشش ضدزنگ بگیرند تا در برابر رطوبت و خوردگی مقاوم شوند.
•          قبل از نصب ریل و تجهیزات، لازم است نصاب آسانسور، تراز، فواصل و محل پلیت‌ها را تایید کند تا اصلاحات در همین مرحله انجام شود.

 

 

جمع بندی

آهن‌کشی آسانسور یکی از مهم‌ترین مراحل نصب آسانسور است که مستقیما با امنیت آسانسور ارتباط دارد. در طی آهن‌کشی، اجزای اصلی سازه طی چند مرحله نصب می‌شوند. البته روش آهن‌کشی در آسانسورهایی با چاهک‌های مختلف، متفاوت است. نکته مهمی که در این کار وجود دارد، توجه میلی‌متری به اندازه‌ها و استفاده از مصالح خوب با پوشش ضد زنگ است.

 

 

 

 

سوالات متداول

 

 

1. آهن‌کشی آسانسور چیست؟

آهن‌کشی به معنای عملیات فلزکاری است که در درون چاهک انجام می‌شود تا چارچوبی پایدار و منظم برای نصب ریل‌ها و سایر قطعات ایجاد شود.

2. سایز نبشی آسانسور چیست؟

نبشی‌هایی که در چاهک آسانسور استفاده می‌شوند بسته به ظرفیت آسانسور از ۵۰×۵۰ تا ۸۰×۸۰ متغیر است.

3. کدام روش آهن‌کشی آسانسور مستحکم‌تر و کدام  اقتصادی‌تر است؟

آهن‌کشی فلزی، مستحکم‌ترین و آهن‌کشی بتنی، اقتصادی‌ترین روش آهن‌کشی است.